وکیل پایه یک دادگستری و نویسنده کتب حقوقی در حوزه آب با نگاهی به فلسفه حقوق آب گفت: طبق اصل 159 قانون مدنی تامین و انتقال آب برای دیگران منوط به عدم تضییع حق صاحبان منابع آب است و حق تقدم تامین آب با صاحبان اراضی در مناطق دارای آب است.

به گزارش خبرنگار ایسنا حمید رشیدی در همایش بررسی پیامدهای انتقال آب کارون که روز گذشته در اهواز برگزار شد، با اشاره به آیه 18 سوره مومنون اظهار کرد: معنای آیه، این است که «از آسمان، آبی به‌اندازه فرو فرستادیم و آن را در زمین جای دادیم و ما به از بین بردن آن تواناییم».

وی افزود: این آیه بر این موضوع دلالت دارد که آب‌های جاری بر روی زمین و زیر زمین، بر اساس قوانین و قوائد طبیعی در مسیرهای خود روان هستند که باید به این قوانین احترام گذاشت و اگر به این قوانین احترام نگذاریم و برخلاف آن حرکت کنیم، بی‌تردید این آب‌ها از دست ما خارج خواهند شد که عقبه آن نیز غیر قابل پیش بینی خواهد بود.

رشیدی با بیان این‌که بحث ما فلسفه حقوق آب است، تصریح کرد: میدان‌های معرفت و علم با منابع آبی و محیط زیست رابطه دارند. یعنی رابطه انسان با محیط زیست بر اساس علم و معرفت تعریف شده و نمی‌توان این حقیقت کلی را نادیده گرفت و قوانین حقوقی آب به ما می‌گوید که از نظر حقوقی، انسان چقدر حق تصرف در منابع آبی را دارد و نحوه تصرف این منابع چگونه است.

وی خاطرنشان کرد: اولین پرسش مطرح‌شده از دیدگاه فلسفه حقوق آب این است که آیا وضع هر ماده قانونی توسط قانون‌گذار که متضمن حکمی بر خلاف منافع آبی باشد جایز است و می‌توان در یک قانون برنامه توسعه، ماده‌ قانونی بیاوریم و اجازه دهیم که برخلاف اصول و حقوق آبی، اقدامی انجام شود و آیا تصویب حکمی که ضرری به دنبال دارد، صحیح است و سیاست استفاده از منابع آب بر چه مبناهایی باید استوار باشد؟

رشیدی ادامه داد: پرسش دیگر به این صورت مطرح می‌شود که سلطه انسان و هر گونه تصرف در رودخانه و تالاب‌ها تا چه حدی جایز است و آیا بهترین سیاست استفاده از منابع آب هر کشور، سیاست حداکثر کنترل ممکن در گردش آب است و آیا این موضوع، سیاستی درست و صحیح محسوب می‌شود؟

این نویسنده ادامه داد: همچنین این سوال مطرح است که اندیشه‌های کنونی کشور در استفاده از منابع آب، چه آثاری بر محیط زیست و سیاره ما به دنبال خواهد داشت، عقبه آن چه خواهد بود و عقبه عدم استفاده خردمندانه از آب‌ها چیست؟

وی اظهار کرد: ظهور کمبود آب، سقوط سفره‌های آب زیرزمینی، خشک شدن رودخانه‌ها، ناپدید شدن دریاچه‌ها، افزایش درجه حرارت، بالاآمدن سطح دریاها، تاثیرگذاری گرم شدن کره زمین بر عملکرد محصولات غذایی، ذوب شدن یخ‌ها، وقوع طوفان‌های مخرب، کوچک شدن جنگل‌ها، از دست دادن خاک، وخامت اوضاع مراتع و چراگاه‌ها، سقوط شیلات، ناپدید شدن گونه‌ها، اختلافات اجتماعی در جهان، رشد مشکلات بهداشتی، کشمکش بر سر منابع اعم از آب، خاک و معادن و غیره و رشد دولت‌های بی‌اقتدار و نهایتا تروریسم از عمده‌ترین عواقب عدم استفاده خردمندانه از آب‌ها است.

رشیدی عنوان کرد: آیا بهترین سیاست استفاده از منابع آب هر کشور عبارتست از به دست آوردن حداکثر آب ممکن از منابع سطحی و زیر زمینی اعم از رودخانه‌ها، آبخانه‌های زیرزمینی، دریاچه‌ها و دریاها. و برای دستیابی به این مقصود باید تا توان داریم، سدسازی کنیم و آب روان رودخانه را از سرچشمه‌ها به دیگر مناطق انتقال بدهیم؟

وی در خصوص مقدار آبی که سالانه بدون استفاده به دریاها و خلیج فارس می‌ریزد و از سرحد‌های غربی خارج می‌شود، بیان کرد: آیا درست است با این استدلال ‌که مقدار آب ریخته‌شده به دریاها که ظاهرا طبق آمار در سال 1346 حدود 43 میلیارد متر مکعب بوده، تمام رودخانه شمال، مغرب و جنوب غربی ایران را به وسیله آب‌هایی مثل سد دز و سد سفیدرود مهار کرد و با این روش اجازه نداد که حتی قطره‌ای از آن‌ها به هدر رود.

وی ادامه داد: آیا با توجه به این‌که ایران یک سرزمین خشک و نیمه خشک محسوب می‌شود، عملی‌کردن احداث صنعت ذوب‌آهن در اصفهان قبل از انقلاب و سایر صنایع بعد از انقلاب صحیح بوده است تا اکنون به همین دلیل، انتقال آب‌های سرچشمه دوردست کارون به اصفهان یک ضرورت تلقی شود؛ پس جایگاه اقتصاد مقاومتی در این رابطه چگونه قابل توجیه است.

رشیدی گفت: در حدیثی از حضرت محمد (ص) آمده است که « از زمین محافظت کنید زیرا او مادر شماست» و این حدیث نبوی مورد خطاب به تمام بشریت است و فعل محافظت کنید آن نیز تاکیدی بر حفاظت از زمین و محیط زیست است. پیامبر (ص) در این حدیث سیاره زمین را به مادر انسان تشبیه کرده است؛ بنابراین این سیاره مادر ماست و باید در حفظ محیط زیست اعم از خاک، آب و هوا کوشش کنیم و اصل 50 قانون اساسی که حفاظت از محیط زیست را وظیفه همگان می‌شمارد، بنظرم ماخوذ از این حدیث است.

وی ادامه داد: در سال‌های گذشته و با انقلاب‌های صنعتی، پولی و سایر تحولاتی که در جهان به وقوع پیوست، دولت‌ها در قالب مطالعه و اجرای برنامه‌های عمومی و عمرانی در جهت از بین بردن محیط زیست گام برداشتند و در حقیقت انسان با از بین بردن محیط زیست به زندگی خود آسیب وارد می‌کند و این موارد موجب شده تا این بحران زیست محیطی و اکولوژیکی کنونی ایجاد شود و البته این بحران نه تنها آب و خاک و دیگر منابع را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه در نهایت انسان‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

نویسنده کتب حقوقی در حوزه آب گفت: انسان به عنوان هوشمندترین گونه شناخته‌شده در زمین، رفتاری کاملا غیرخردمندانه با محیط زیست دارد و البته باید گفت که افزایش مداوم جمعیت مزید بر علت شده است. بنابراین باید سرزمین را از این مرگ تدریجی و آهسته حفاظت کنیم و به دنبال توسعه پایدار باشیم و اگر قصدمان توسعه پایدار باشد، زمین نیز واکنش خود را به صورت باران‌های رحمت و دگرگونی‌هایی که منجر به توسعه می‌شود، نشان می‌دهد و اگر در قالب برنامه‌های توسعه عمرانی در جهت توسعه غیر پایدار گام برداریم، انسان‌ها در زیستن دچار مشکل می‌شوند و خشکسالی و تغییرات اقلیمی بر آن‌ها حکومت خواهد کرد.

رشیدی تصریح کرد: قوانین و قواعد کشور، روابط بشر را در استفاده از منابع کشور تنظیم می‌کند که این قواعد به منظور بهره‌برداری صحیح از منابع موجود تنظیم می‌شوند. طبق ماده اول قانون توزیع آب و اصل 45 قانون اساسی آب‌ها در اختیار حکومت قرار دارند اما متعلق به مردم هستند و این قوائد روابط اجتماعی بشر را در استفاده صحیح از منابع آب موجود تنظیم می‌کنند.

وی خاطرنشان کرد: بنابراین حق‌آبه زیست محیطی، همان حق مشروع رودخانه‌ها است که باید به صورت طبیعی جریان پیدا کند و ما نمی‌توانیم با احداث سد، آب را حبس کنیم و 50 درصد آن را نیز انتقال دهیم و این گونه، حق‌آبه دریاها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها را قطع کنیم.

منبع : عصر ایران