معرفی اجمالی شهرستان خلخال

شهرستان خلخال یک منطقه کوهستانی با طبیعتی بکر و بسیار زیباست که در جنوب استان اردبیل واقع شده است و مرکز آن شهر خلخال یا هروآباد است .

این شهرستان با دارا بودن 85 در صد از جنگلهای استان اردبیل از طرف شمال به شهرستان کوثر ، از شرق به استان گیلان ، از جنوب به استان زنجان و از غرب به شهرستان میانه  آذربایجان شرقی حدود می شود .

 

ادامه معرفی خلخال  ...

درباره وبسایت خلخالیم

وب سایت شخصی "خلخالیم" ( کلمه ترکی به معنی خلخال من ) بعنوان اولین وب سایت جامع شهرستان خلخال با رویکرد فرهنگی ، هنری ، اجتماعی ، از تاریخ 8 / 8 / 88 ( سالروز ولادت با سعادت امام هشتم ) افتتاح و کار خود را شروع کرده است .

این وبسایت در سایت ساماندهی پایگاههای اینترنتی ایران ، متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت گردیده و تابع قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران می باشد .
وب سایت خلخالیم یک نشریه الکترونیکی است که متعلق به همه خلخالیهای دنیاست از دورترین روستاهای خلخال گرفته تا خلخالیهای خارج از کشور .

>> ادامه ...

از اینکه ما رو همراهی میکنید خوشحالیم و بینهایت از شما ممنونیم

تماس با ما

برای کامل تر و پر بار تر شدن سایت بی شک مشارکت شما همشهریان و دوستان عزیز  ضروری و لازم است . برای ارسال مطالب و یا برقراری ارتباط از اطلاعات زیر استفاده نمایید :
ایمیل  :  Info@khalkhalim.com  و  Masoud@khalkhalim.com
شماره موبایل : 09381687314

شماره تماس ثابت : 32420202 - 045

آدرس : خلخال - خیابان شهید بهشتی - ابتدای خیابان شهید مطهری

مدیریت سایت خلخالیم : مسعود شیرعلی پور

عضویت در سایت خلخالیم

از تمامی شهروندان عزیز خلخالی دعوت می کنیم با درج نام و نام خانوادگی خود اقدام به ثبت نام در سایت نمایند .

همچنین افرادی که مایل به همکاری با سایت هستند ، نوع کاربری آنها بعدا و با هماهنگی مدیریت سایت قابل ارتقاء بوده و امکان درج مطلب در سایت را خواهند داشت .

چنانچه به هر دلیلی گذرواژه خود را فراموش کردید , برای فعال سازی آن از لینکهای "بازیابی گذرواژه" یا "بازیابی شناسه" که در زیر فرم ثبت نام درج شده استفاده نمایید و یا بصورت دستی برای مدیریت سایت ایمیل ارسال نمائید

لازم به ذکر است که مشخصات شما نزد مدیریت سایت محفوظ خواهد بود


برای عضویت در سایت لطفا کلیک کنید ...

  • اخبار پایین صفحه
  • صفحه اصلی
  • فید خبرخوان
  • همه پایگاههای وب خلخال
  • جستجوگر ویژه

http://khalkhalim.com/images/stories/tablighat3/khalkhalkala.gif

http://khalkhalim.com/images/stories/tablighat3/banner-amagol-gif.gif



http://khalkhalim.com/images/stories/tablighat2/h_zendan1.jpg

آخرین اخبار و اطلاعیه ها

Home ادبیات شفاهی مقدمه ای بر داستان طاهیر میرزا
مقدمه ای بر داستان طاهیر میرزا فرستادن به ایمیل

 

مقدمه ای بر داستان طاهر میرزا

 

فولکولور مجموعۀ آداب رسوم و اعتقادات و نیایش ها و آرزوها و اعمال متداول خلق ها است که به صورت شفاهی و سینه به سینه در طول تاریخ توسط عالمان فرهنگها برای آیندگان به ارث رسیده است. در فولکولور تاریخ نا نوشتۀ خلقها به صورت قصه به حیات خود ادامه داده است. اساطیر در قصه ها یکی از برجسته ترین زوایای قصه ها می باشند، متفکران عالم ، ریشۀ ادیان را در اساطیر ملت ها می جویند.

داستان طاهیر میرزا یکی از میراثهای با ارزش بشریت است که در آن اشارۀ مستقیم به دوران مادر سالاری و حکومتهای زنان در آذربایجان را دارد. این زنان گروههای جوانمرد و حق طلبی بودند که با از جان گذشتگی در هر گوشه از این کشور پهناور اگر به کسی ظلم میشد به ستیز می پرداختند. این نوع افسانه ها همانند داستاناسطوره ای گیل گمیش در کتاب اساطیر سومر می باشند با این تفاوت که داستان گیل گمیش سومرها ، چون به صورت کتبی نوشته شده است  تغییری نیافته ولی داستانهایی از این دست چون شفاهی بودند در طول زمان ، تابع قدرتها و دین ها ، مختلف شده ولی داستان اصلی در بطن قرار دارد.

افسانه های آذربایجان نیز همانند افسانه های دیگر ملتها دارای خصوصیت هایی است، ما در این داستان به قدرت خیال انگیزی این ملتها پی میبریم. این افسانه ها نویسنده خاصی ندارند و از این رو تمام ملتها در خلق یک داستان سهیم هستند و از اینروست که ما این داستانها را زیربنای تمام اعتقادات یک ملت می دانیم.

اسطوره ها ، روایت هایی از گذشتۀ هر ملتی هستند که زمان حال را توضیح می دهند، آنها این حس را در ما پدید می آورند که چه کسی هستیم، چگونه به اینجا رسیده ایم و چگونه خود را با جهانی آکنده از اجتماعات متفاوت سازگار کنیم. اسطوره ها همواره چیزی بیش از صرف اند. کتابهای قدیمی تاریخ با اسطوره ها آغاز میشوند و داستانهایی را مطرح می کنند که جوامع دربارۀ منشأ خود بیان کرده اند.شاهنامۀ فردوسی چنین تاریخ اغراق آمیزی است که از فراسوی خاطره ، تاریخ را با گذشته ای خیالی یکپارچه می کند. در صد سال گذشته بخاطر عدم تقویت و پویایی زبان ترکی در ایران ، کلیۀ اسطوره های ما، همانند زبانمان مورد بی مهری قرار گرفته اند.

ما بازنگری اسطوره ها در قالب قصه های رایج در زبان مادریمان به دنبال تاریخ اسطوره ای خود هستیم، تاریخی که هویت ما را بازگو میکند. در کتاب طاهیر میرزا، نقش زنان ترک بررسی می شود، این داستان بخاطر تاثیرهایی که داشت با اندیشه ها و دین های مختلف غالباً پذیرفته شده بود و زنده ماندنش به همین خاطر است. مطالبی که در زیر آورده شده است توسط استاد عزیزمان جناب حمید احمد زاده(تئلیم خانلی) به صورت مقدمه ای بر کتاب طاهیر میرزا به زبان شیرین ترکی آذربایجانی تحریر شده است و همچنین خود کتاب نیز در سایت خلخالیم برای علاقه مندان قرار خواهد گرفت.

 

 

 

 

بويوك آللاهين آدي ايله

 

 

طاهير ميرزه – طاهير و زهره -

(آزربايجاندا  قادينلاراردوسو)

 

 

 

طاهير- زهره ناغيلي ، دونيا تورك لرينين آراسيندا  ، خصوصي ايله آزربايجان توركلري آراسيندا چوخ اونملي يئر دوتور. بودا بير نئچه عللت دن آسيلي دير . او ندن لرين بيري بو داستانين اوستوره اي يونلرينه باغليدير .

خلقيميز، بو فولكولور نمونه لري ايله ، تاريخ بويونفس آليب ، ياشايب.  توي دبلري، بايرام شنليكلري ، محببت ناغيللاري،خالق ماهنيلاري،  آد قويما ، سنت كسمه تؤره ني (مراسمي) ياس تؤره ني، ياغيش ياغما آرزيلاري، حاصيل يئغما، آلقيش لار، قارقيش لار وسايره عادت و عنعنه لريميز ، ناغيللار شكلينده، قورونوب گونوموزه چاتان فولوكوروموز ، تورك خالقينين ، دونيا گؤروشو حساب اولا بيلر.

بو اوستوره اي اولاي لاردا داستانين قهرماني بير واخ داغ و داش ايله دانيشير ، بير زامان جوشوب داشان سولار ايله اوره ك سؤزونو بير آرايا قويور بير زاماندا هوا دا اسن يئل ايله دانيشير:

قادير آللاه ، بو دور سندن ديلگيم

اسملي سن باد موراد اس ايندي

يانسين منه قادير آللاه اوره گين

اسملي سن ، باد موراد اس ايندي .

طاهير ميرزه داستاني ، منجيل – تاريم يوردوندا يارانديغيندان ، او چئوره ده ياشايان اينسانلارين ايناميني ، يئلين گوجوندن آنلاتير.  ايله او اوزدن ، بو اينام ، ائل مثلي اولور : ائل گوجو، يئل گوجو ، سئل گوجو  ، ايندي ده وار ، تورك ديلنده دانيشانلارين اينام و اعتقاديندان  سايلير. (منجيل شهرينين يئلي ، دونيانين ان گوجلو اسن يئل لريندن اولدوقو اوچون ، بوگونكوگونده ، او منطقه ده يئلين گوجوندن فايدا لانيب برق اله گتيريرلر. )

بير زامان دا داستانين قهرماني، دردين صبيرداشينا سؤيله يير. بو زامان، صبير داشي اولوم قاليم آراسيندا حوكوم سورور . داها اينسانين الي هر يئردن اوزولدوقدان سونرا صبير داشينا اوز توتور :

صبريم بيتدي صبير داشي !

من چاتلايم يا سن چاتلا ! ؟

بو حركت لر، بيزيم اسگي دن قالما ايناملاريميزن تأثيري آلتيندا يارانميشدير، تاريخ بويو ياشايان ائللريميز ، آتا بابادان ميراث قالان اينام لاريني گونون حاكيم دين ، ايمان ، عقيده و اينانجلاريندان قوروماق اوچون ، اسگي ايناملاريني ، چئشيدلي داستان فورماسيندا ، زمان بويو، چئوره سينده حاكيم اولان اينانجلار ايله قارشتيريب ، باريشتيريب ، گونوموزه چاتديرميشلار.

بو داستانلارين ان گوجلو و دگيشيلمه ميش فورماسي، بوگونكو تورك لرين اسكي سويوندان سايلان ، سومر توركلرينين  قيل قميش (گيل گميش) اساطيرلرينه اشاره اولا بيلر. قيل قميش اساطيرلري، داش كتيبه لرده قازيلديقلاري ايچون ، اصلينه تام صورتده وفادار قاليب دير.

حالبو كي ،آزربايجان اساطيرلري ، شفاهي اولدوقو اوچون، دوران تاريخي يه گيرمه ميش، او اوزدن، زمانينين ديلينه ياخين لاشيب ، ها بئله  چئوره سينده اولان حاكيم دين و اينانجيلار ايله ؛ يولداشلاشيبلارو ياييلديغي جغرافيايي يئرلرين آديني آليبدير. مثلن طاهيرميرزه داستانيندا ، باكي رواينينده ، بو داستان، قارامان،هشترخان، گنجه، باكي و تبريزچئوره سينده باش وئرديغي معلوم اولور. حال بوكي طاهير ميرزه و اصلي كرم داستانيندا ، آزربايجان روايتينه رغمن، ايرانين مركزينده ياشايان توركلرين ديليندن ، آراشديراندا، ايرانين مركزينده يئرلشن كند و شهرلره راستلاشيريق. بوكند و شهرلرين آدي، بيزه بيرگرچگي خاطيرلادير او دا بو ياخين و چاغداش عصريميزده ، بير پارا آجي حاديثه لر اثرينده ، ايرانين مركزينده ياشايان توركلر آسيميله اولوب و گاهدان اؤز كولتورلري ايله ، يادلاشيرلار. بير گرچك ده بو كي : بوداستانلاردا ، جغرافيايي آدلار، تورك ديلينين فرهنگي سينيرلاريني خاطيرلاديرلار.

بو داستانلارين بير چوخو، صفويه دورونده، مذهب فرقي گوجلنديغي اوچون ، داستانلارين دا ايدوئولوژيسي دگيشمه فورمونا معروض قاليب دير.  ايران توركلري ، مستقل دولت قوردوقدان سونرا، صفوي دولتي ، اسلام خلافتي و تورك امپراتورو قارشيسيندا دوام گتيره بيلمه دن ، باشكنديني، اؤنجه تبريزدن قزوين شهرينه و سونوندا ، اصفهان شهرينه كؤچوردور. صفوي دولتي، تورك امپراتورلوغو،  عثمانلي فرهنگي و ايناملاري قارشيندا ، يني لشميش و خاص مذهب قبول ائتميشدي. ايله او اوزدن ، ديني وفرهنگي باخيميني دا دگيشمه حالينا گتيرمه مجبوريتينده قالميشدي ... بو  دگيشمه لر، او گونه قدر يازيلميش كتبي يازيلاريميزدا ، اولا بيلمزدي، آمما او كتبي يازيلاريميز،  دالي قويولا بيلردي. (مثلن: ديوان لغات تورك، دده قورقود ، قوتاد بيليكلرو...) يني مذهبين تأثيريني آلمايب، اما بير نئچه قرن گؤزدن ايتميشدي ) او باخيمدان ، يني رسمي اولان مذهب ، اونجه يازيلي كتابلارين، آرادان قالديرماسينا چابا(تلاش) گوستردي. او زامان ، او آرادان قالخان يازيلي متن لرين يئرينه ، يئني  متن ياراتماق گركيردي.او جمله دن : تورك ديلينده شاعيرلرين ديوانيني ، قهرمانليق داستانلاري ومحبت داستانلارين آد آپارماق اولار. ها بئله تورك ديلينده آتا بابا مثللري توپلانيب، كيتاب حالينا گلدي. بيلديغيميزه گوره ، اولين ضرب المثل فارسي ديلينده كي نادر شاه دورونده هينديستاندا يازيليب، او كيتابين مقدمه سينده يازيچي ديير ، بوگونه قدر فارسي ديلينده ، بيله ضرب المثللر ، بير يئره توپلانماميشدي. آمما صفوي حكومتي ، توركلرين ضرب المثللريني ، كتاب ايله يب و ساخلاميشدي.1

دده قورقود داستانلارينين تأثيري،اسلام دينينين يارانديغي زامانلارا دايانديغينا آسيلي اولاراق، بيزيم كولتورون تقريبن آز تأثيرآلميش و آز تغيير تاپميش و ان آزي اسلام ظهورندان سونرا كتبي اولدوغوندان آسيلي اولاراق،اوزاماندان بري ساليم قالان  اؤرنكلريندن(نمونه) سايلير.

آزربايجان كولتورونه باغلي اولان اوسطوره ا ي داستانلاريميزين بير چوخو، يئني مذهب ايله ، قارشي – قارشييا اولماديغيندان ،  شفاهي اولاراق مللتينين اورگينده و بينينده و ديلينده ياشاميشدير. صفوي حكومتي، نظامي نائلييت دن سونرا، منيم سه ديغي مذهبي گوجلنديرمه دن اوترو ، اؤزه ل ديني و ادبي توپلوم ياراتمادان اؤترو، مذهبي و  فرهنگي عرصه ده ، بويوك آدديم لار آتا بيلميشدي. بوزمينه ده ، مذهبي داستانلاريميزين سايي آز اولماميشدير. آشيق غريب و شاصنم و عباس ايله گول گز ، بو تيپ ده دئيلميش داستانلارين ،  ان گؤركملي اؤرنكلريندن دير. صفوي دودومانيندان ، پهلوي رژيمينه قدر،  تورك ديلي، دولت ديلي اولاراق، اينكشافا باشلادي. بو ديلده ديوانلار ياراندي، قرآن و ديني كتابلار ، توركجه يازيلدي2،

نوحه و مرثيه و شبه  يازيلاري  ياراندي بو تأثيرين نتيجه سينده، ايراندا اولان باشقا ديللر، انحطاط و فطرته اوغراديلار- قره قويونلو وآغ قويونلو و صفويه دودمانيندان گونوموزه قدر، ايراندا باشقا ديللرده بير گؤركملي شاعير يارانمادي . – بودا بير گرچگي آنلادير، فارس ديلينين بويوك شاعيرلرينين يارانماسيندا ، تورك دودمانلارينين تأثيري آز اولماميشدير- آمما قره قويونلو و صفويه دورونده، تورك ديلينده بويوك شاعيرلر عرصه يه گلدي .   او جمله دن : نسيمي، فضولي، حبيبي، شاه ختايي ، شاه عبباس، قوشچواوغلو و...  فقط اهل حقين ، 24 بؤيوك شاعيري اؤز مذهبلرينين ترويجينده ، تورك ديلينده يازيب ياراتديلار.

شاه اسماعيل ختايي باشدا اولاراق ، توركو يازيب ياراتماغي گئنيش لنديريب ، فرهنگي باخيمدان، يئني سنيرلار آلينير . بو زاماندان بري ، توركو ديل ، فارس ديلي كيمي ، رسمي دولت ديلي اولور. فارس ديلي ، دربار ديلي اولماغينا رغمن ، فارس شعري ، بير فطرت دورينه راسلاشير، كي بو گونه قدر دوامي وار. بو نائليتلر توركو ديليني ، زنگين لشديريب و شفاهي خزينه سيني بوتون زمينه لرده ، گئنيشلنديريب . هابئله اوسطوره اي قايناقلاريندان فايدالانديردي. توركو اسطوره لر ، گئت به گئت  يايلر، مللتيميزين كولتورو زنگين لشير. توركو ديلينده دانيشان اولوسلار، اؤز كيمليك لرينه دؤندوكلري زاماندان ، باشقا ديللر ، اؤز گوشه لرينه سئخيشديلار.

دونيا كولتورونده ، اوسطوره نين اونملي يئري وار . عاليملرين بيرچوخو ، دينلرين ريشه سيني ، اوسطوره لرده آراييرلار. آزربايجان كولتورونده ، اليميزه چاتان داستانلاردا ، بيز بو فيكرين ايزلريني ، آراشديرمالييق .

بيز بو سؤزوموزون ان گوجلو ايزلريني و ها بئله ملموس اؤرنگيني ، طاهير ميرزا داستانيندا گؤره بيله ريك. بيلدغينيزكيمي بوگونكو گونده ،- تاريخي باخيمدان – بير ثابيت اولموش ايتيفاقلار وار كي ، تاريخ عاليملري طرفيدن ، بير قبول اولموش نظريه       كيمي بيزلره چاتير  و دونيا اساطير لري او سيرادا يئرلشير. بوتون دونيا قوم لاري اوچون ، اؤزه ل اوسطوره لر سايماق اولار مثلن : هينديستاندا رويين تن لر(دميربدن اينسانلار، اولومسوز اينسانلار) ،  اوروپادا ، هركوللار، آشيللرو چينده باشقا قايناقلاردا، دونيا بويوتانينميش اساطيرلر وار. بو اساطيرلرين بعضي سي، كتبي اولدوقلاري اوچون، يازيلديغي ويا داشلاردا قازيلديغي زاماندان گونوموزه قدر، ال ديلمه ميش قاليبلار. بوزمينه ده، ديللري تورك ديلي گوروپوندا يئرلشن(التصاقي) سومر كتيبه لري، بشريتين لاپ ارزشلي ميراثلاريندان آد آپارماق اولار. بو اوسطوره لرين بير چوخو قادينلار حركاتينا مربوط دور. هرودوت بو زمينه ده يازير: «... اگر بير قادين ساواش ميدانيندا، بيركيشي يه غاليب گلمسه ايدي ، اوقادينين حقي يوخ ايدي اؤزو اوچون ، حيات يولداشي سئچسين . گاهدان بير قادين ، باشارمازايدي عمرونون سونونا قدر، حيات يولداشي  تاپسين.3

«فردوسي» بو زمينه ده يازير:

«.........................

ز دوشيزگان هرشبي ده هزار

نگهبان بود ، برلب رودبار

زما هركه در روز نبرد

ز اسب اندر آرد يكي شيرمرد

همانا ز ما زن بود، سي هزار

كه با تاج زرند و با گوشوار

...............................»

بو شعرده فردوسي قادينلار شهري و قادينلار اوردوسونا اشاره ائدير. فردوسي ، قادينلارشهريني، «رود بار» سويله يير. بودا ، طاهيرميرزا داستانيندا، ايرانين مركزينده ياشايان توركلر روايتي ايله ، دوز گؤرونور. نيه كي، رودبار و منجيل ، تاريم توپراقلاريندان سايلير. 4

آزربايجانين  قهرمانليق داستانلارين بير چوخوندا، بعضي شاهلار ، قادينلاردان اولوب، گاهدان بوقادين لار ، ساواش ميدانلاريندا، و يا بير آيري اولاي دا(حاديثه ده ) قادين ليق لاري معلوم اولاندان سونرا ، او شاه ، سررينين اورتولو قالماسيندان اوترو ، او يئنيلديغي(شكست يئديغي) كيشيدن ايستردي ، اونو اوزونه حيات يولداشي ايله يب ، تاج و تختينه ييه (صاحيب) اولسون.

حكيم نظامي گنجوي ده بو زمينه ده بيزلره چوخلو بيلگيلر وئريب :

«دكترسيدحسن صفوي، كتاب اسكندر و ادبيات ايراندا يازير: ..... اسكندر چوخ زحمت و مشقت دن سونرا، هروم شهرينه چاتدي

و اورادان بير باشا گون باتانا قوشون چكدي ، او يئرلرين آداملاري هاميسي تورك ايديلر. اوآداملار، گونون باتما يئرين ، اسكندره آنلاتديلار. و اسكندره ، اولوم سوزلوق سويونون(آب حيات) گتيرمه سين اؤرگتديلر... بوشهرين شاهي ، بير قادين ايدي، نوشابه آديندا كي مينلر كيشي گؤرمه ميش قادين ، اونون قولوقچوسو ايدي. بوقادين لارين هاميسي پاكدامن و پرهيزكار ايديلار.  بو قادين لارين تعريفي، اسكندري اولارين گوروشونه ماراقلانديردي .»5

«ماركو پولو» آدليم كشيك و دونيا گزنلريندن، بو كونو(موضوع) دا يازير : تورك خاقاني سايلان ، « قايدوخان»ين قيزي، بو قرارا گلميشدي كي ، ايله بير كيشي يه حيات يولداشي اولاجاق كي ، او كيشي باشارا بيلسين، قايدوخانين قيزيني گولشمه ياريشيندا يئنه(شكست) بيلسين. ماركوپولو يازير: بو قيز بوتون جنگ لرده ، اوردوباشي اولارميش و كيشيلركيمي ساواش ميدانلاريندا، دوشمنلره ميدان اوخويارميش. ماركوپولو اورالاردا اولان زامانا قدر، هئچ بيركشي اونو ساواش ميدانيندا ، شكست وئره بيلمه ميشدي6

تورك توپلوم لاريندا ، ساواش ميدانلاريندا ، قادينلار ، ارلرينين و آتالارينين و قارداشلارينين آرخاسيندا دايانيب ، و اؤز ائل و اوبالاريندان مودافعه ايله ميشلر بو حركتلر باشقا مللتلري حيرته گتيريب وتورك ساواشانلارين قارشيسيندا، هئچ دوولت و مللت دوام گتيره بيلمه ييب . تاريخ بويو، ان بويوك امپراتورلوقلار، تورك ائللرينه عايد دير. «مرتضي راوندي» تاريخ اجتماعي ايران كيتابيندا يازير : «  سلجوقلو ائللرينين آتا بابالارينين چوره سينده ، بو ائللرين قادينلاري، ساواش زاماني ، كيشيلر كيمي ياراقلانيب، ساواش ميدانلاريندا ، دوشمني آرادان آپارارديلار. »7

ميرزا آقاخان كرماني، ايرانين تانينميش تاريخچيسي، كتاب «تاريخ ايران»-آينۀ اسكندري- ده يازير: كوروش «پارسلارين » شاهي، بوگونكو توركلرين توپراقلارينا باسقين ياپدي. «ساكالارين» باشكاني، «آمرگس»، ساواش ميدانيندا، «كوروش»آ، يئنيلدي

اسيراولدو. «كوروش» ، «آمرگس»ين خانيمي، «اسپارتا» خانيما امرگؤندردي : سنين ارين اسيردوشوب ، سنده تسليم اول ، جانين آماندا قالسين. آمما اسپارتا خانيم، اوچ يوزمين كيشي وايكي يوزمين قادينلا ، «كوروش»ون اوردوسونا يورش آپاردي، «كوروش»و اسيرايله دي. چون ايكي اوردونون باشكاني اسيردوشموشدو، بير- بيري ايله دگيشيلدي.

بوساواشدان سونرا، تومروس آنا شاهليق مقامينا چاتدي. ينه آزربايجانلايلارين سويوندان سايلان، تومروس آنا، (پارس)لارين باشكاني، «كوروش»لا ساواشا باشلادي. بو زامان ، (تومروس )آنانين اوغلو اسير دوشدو. «كوروش» ساواشين قرارلاريني پوزوب و«تومروس» آنانين اسير دوشموش  اوغلونوشهيد ايله دي. «كوروش»ون بو ضد بشري عملينين قارشيسيندا، «تومروس» آنا ، «كوروش»ون اوردوسونا حمله ايله يب، اونون اوردوسونو، دارماداغين ايله دي. «كوروش» اسير دوشدو. «كوروش»و ، «تومروس» آنانين اياغينا گتيرديلر. «كوروش»و ، ضد بشري عملينه گؤره ، باشين بدنين دن آيرديلار، قانين بير تولوغا دولدوروب، «كوروش»ون كسيلميش باشين،  قان تولوغونون ايچينه سالديلار. «تومروس»آنا سؤيله دي: « اي قان ايچن، ضد بشر، بو تولوغدا اوقدر قان ايچ كي دوياسان .»8

قادينلارحاكميتينده، بوتون ايشلر، قادينلار طرفيندن گؤرولوردو. حمدالله مستوفي ، نزهةالقلوب كتابيندا يازير :« بوتون دونيا ايشلري كي كيشيلره مربوط دور، - اكيب ، بيچماق، صنعت ايشلري- ، قادينلار حاكيم اولان توپلوم لاردا، قادينلارين طرفيندن يئرينه قويولور. هرنه اله گلير، اوجمع ده اولانلارين آراسيندا بولونور.....»9

 

 

آزربايجان اساطيرلري ، شفاهي اولاراق، ياشامالارينا دوام وئرديقلري حالدا، بيرچوخو زامانين حاكيم اعتقادي قوه لرينه تسليم اولاراق ، ايدئولوژي تأثيرلري آلاندان سونرا،  زامانين فرهنگي هجوملاريندان آماندا قاليبديرلار. شايد بيزيم داستانلارين ، بير چوخو ، چئشيتلي دؤنملرده، اعتقادي  ايناملارينا ، باغلي قالديقلاري  اوچون ، كولتوروموزون خاطريندن سيلينيب آرادان گئديبلر. تاريخ علمينين عاليملري ، بو نظريه لرين ، بيرچوخونو اثبات ائتميشلر.

او اثبات اولموش نظريه لرين بيريده - آزربايجاندا قادينلار اوردوسو – آنالار اوردوسو حركاتينا باغلي دير .  بير باشقا باخيمدان ، تام آنالار حاكميتي دونميندن  (مادر سالاري) سونرا، قوشون بئجتمك ، قادين لارا بير گورو(وظيفه) اولوب. بوقوشونلارا ، آنالار اوردوسو دئيلر. بيلنچي اولاي(حادثه) ديلده ده وار . يعني ديلي قوروماق ، تورك قوم لارين آراسندا ، آنالارين گؤره وي اولوب . ايله او اوزدن ، آنا ديلي سؤزو ، چوخونلوقلا توركلر آراسيندا دييلر.

بيرآيري منظردن، تورك كولتورونون باخيميندان، قادين لار هئچ ده ضعيف سايلميرلار. تاريخ بويو ، تورك كولتورونده او قشره چوخ اؤنم وئريليب و تمامي ايله حقوق اجتماعي سيني ، منيم سيب . حالبوكي بيله بير رعايت ، قونشو قوم لاردا سابقه سي گورسنمير . مثلن عرب قومو قادين لارين حقيني ، تام زمينه لرده ، گورمزدن گلير. حتي جاهليت زاماني ، عرب لرين بعضي قبيله لري، اونا گوره كي آرواد اوشاقلاري ، دوشمان الينده اسير اولماسين ، ديري – ديري توپراغا وئريلردي. ها بئله ،    فارس ادبياتيندا ، خوراساني سبكينده، كي بوتون سبك لرين  اؤنده گلير ، قادين لارا هئچ حق قايل اولمور ، اورادا هئچ قادينين حقي يوخدور ، اؤز مخاليف جينسينه عاشيق اولا ، اورادا حتي بير ارككده ، قادينا اولدوغو حسسي ني ، ديله گتيرنمز. فارس ادبياتينا باغلي اولان خوراساني سبكينده، بير اركگين عشقي ، اركگه دئيلر ، بو دا بشريتين پست عادتلريندن سايلير. هئرودوت بو عادتي، «پارس»لارا آيد بيليركي، «پارس»لاردا بو پيس عادتي ، يونانليلاردان آلميشلار10

ها بئله «ويل دورانت» يازير: «پارس»لار، اؤز نه نه باجيلاري ايله اولنمه ني، ياساق بيلميرديلر:«باجي نين ، قارداشا گئتمه سي و قيزين آتا ايله ائولنمه سي و آنانين ، اوغولا گئتمه سي ، «پارس»لارين آراسيندا معمول و مرسوم ايدي.»11

حتي بوگؤنكو گونده ، چوخ قوملارين آراسيندا ، قادينلاري اسگيك سايماق رسم دير : مثلن، افغانيستاندا ياشايان آداملاردان سوروشاندا نئچه اوشاغين وار ، يالنيز اركك اوشاقلارين آدام حساب ايله يير. حالبوكي توركلرين اسگي دن قالما  دده قورقود كتابيندا، «دلي دومورول» داستانيندا، قادينين شخصيتي، آتا و آنادان دا ، اوستون گورونور.

تورك كولتورونده ، قادينلار عاجز و چاراسيز گؤرونمورلر. دده قورقود كتابيندا، آلتينجي داستانيندا «سئلجان خاتون» ، اري «قانتورالي» ايله بيرليك ده ، دوشمنه حمله ايله يب و دشمنلرين نابود ايله دي .دده قورقود كيتابينين ايكنجي دستانيندا ، «چيچك بانو»، آت قوومادا و هابئله اوخ آتمادا و گولشماقدا، اؤز كيشي حريفلرينه ، اوستون گلير. بو كيتابين اوچونجو بولومونده ،« بورلا» خاتين  اؤز اوغلونو دشمنلرين اليندن آلماقدان اوترو ، ميدانا گيريب ، اؤز اوغلون آزاد ايله دي. بوداستان، عينن كوروش و تومروس آنانين داستانينا اوخشايير: - كورش ، توركلرين آناسي سايلان،  دميراوز( رويين تن)(تومروس) خانيمين اوغلونواسيردوتموش . «تميراوز»آنا ، «كوروش»آ بيراوگود (نصيحت) وئريب ، دئدي: « اي شاه من سنه اوگود دئريرم كي گل بو قان توكمدن ، واز گئچ . چونكو معلوم دگيل اؤز ايستك لرينه نايل اولاسان ...آمما سن ، منيم اوگودلريمي سايان دگيل سن . چون سن يالنيزباريشا و اينسان حق لرينه فكير ايله ميرسن .... سن كي منيم اوغلومو اويدورما يول ايله اسير دوتوبسان ، بو اينسانليق دان اوزاق دير . بوندان بيله ، گل منيم بالامي بيراخ ، يوخسا ، گونون تانريسي نا آند ايچيرم كي هرنقدر قان ايچن اولسان ، سني اؤز قانيوا دويدورارام .  12

تورك ديللي مللت لرين آراسيندا، قديم زامانلاردان بري، قيز اولادينا صاحيب اولماق لاپ بويوك آرزيلاردان سايليردي. كيتاب دده قوقود دا ، بامسي بئيرك داستانيندا بيله سويله نيلير: « بگلر، منيم داخي حقيمه بير دوعا ائله ين! الله تعالي مانا دا بيرقيز وئره! دئدي. قالين اوغوز بيگلري، ال قالديرديلار، دوعا ايله ديلر. آلله تعالي، سنا دا بير قيز وئره ى دئديلر»13

بير حالدل كي فارس شاعيرينين نين باخيشي بو زمينه ده تام صورتده باشقا دير . :

« كه را در پس پرده، دختر بود

اگر تاج دارد، بد اختر بود

كه را دختر آيد به جاي پسر

به از گور داماد نايد به در»

تاريخ بويو ، آزربايجان كولتورونده ، قادينلار، ارلري ايله ، اوموز- اوموزا وئريب، چئورسينين چتين ليك لري ايله  اوز-به اوز اولوب .

تورك عالمينده هئچ بير ساواش و قهرمانليق داستاني يوخدوركي اورادا ، قادينلارين پايي اولماسين . ساده سؤز له هئچ بيركيشي ، - بوتون ايتفاقلاردا- قادين سيز ، موفق اولمايب. قهرمانليق داستانلاريندا، كوراوغلو ، نيگاري ايله، تانينيرو قاچاق نبي ، هجري ايله و شاه اسماعيل عرب زنگيسي ايله تانينير. محبت ناغيللاريندا، آشيق غريب ايله شاه صنم ، اصلي ايله كرم ، طاهير ايله زوهره، عباس ايله گولگز، خان چوبان ايله سارا ، بير داستانين يارانماسيندا برابرگؤرونورلر.

گونوموزه قدر بو دويوشن قادينلارينا ، شاهيد اولموشوق. مشروطه دورونده زينب پاشا و اونون قادينلار اوردوسو ، استبداد چيلارين  قانينا قنيم ايدي. ستارخان حركاتيندا بير نئچه قيز، كيشي پالتاري گييب ، مبارزه ميدانيندا بويوك افتيخارلار ياراتديلار. خوي شهرينين مدافعه سينده ، متجاويز ارمنيلر قارشيسيندا قادينلارين فداكارليق لاري ، دوشماني سارسيدير.آنجاق نه ايسه ،

طاهير ميرزا ناغيليندا ، بو حركتلره باغلي اولان قادين لار ، آنالار اوردوسو كيمي گؤرونورلر . مثلا: اوندا كي - آنالار دويوشچوسو -  بيلير لر حاتم سولطان ، دونيا ماليندان اوترو ، اؤز آرخاداشي و  قارداشي قدر ياخين يبر انساني باشكانليقدان ساليب و اونون جانينا قئيئب  و اوكيشينين مظلوم بالاسيني اؤز يئريندن و يوردوندان آوارا ايله يب . بو قادين دويوشچو لر ، اؤز قادين دسته لري ايله ايشه كئچيرلر. سونوندا همان آمازون حركاتينا باغلي اولان قادين لار ، حاتم سولطاني آرادان گؤتوروب و يئرينده حاخلي اولاراق ، طاهير ميرزه ني اوتوردولار .آزربايجاندا ، آنالار اردوسوندان قالان تاريخي اثرلره نظرسالاندا، چئشيتلي يئرلرده قيز قالا لاري و قيز كؤرپولري و قيز داغ آدلاري و قيز زيندانلارينا راسلاشيريق. اؤرنك اوچون : قيزقالاسي ميانادا و باكي دا و خوي شهرينده ، بلقيس داغي و زينداني تيكان تپه ده و آچاچي نين قيزقالاسي و قيزكؤرپوسو ، و منجيلين قيز قالاسين آد آپارماق اولار.

بو داستانلار اؤزونو قوروماق اوچون ، اولدوقو يئرلري ، اوخوجولارينين آلقيشلاديغي يئرلره باغلاييرلار . مثلن چوخونلوقلا يوخاري – قوزه ي - آزربايجاندا و ها بئله گوني آزربايجاندا ، طاهير زوهره داستاني ، گنجه شهريندن باشلانير. حال بوكي ايرانين مركزينده ياشايان توركلر بو داستاني ، طاهير ميرزه آدلانديريب و بوگونكو منجيل – قارقالي- و تاريم يوردونا باغلي بيلير لر - يالنيز طاهيرميرزه نين آتاسيني ، قهرمانلي بيليرلر-كي بو قسمت ده ايرانين مركزينده ياشايان توركلرايله اورتاق ديرلار-14مثلن اوندا كي حاتم سولطان او شهرين مولاسينين حيله سي اثرينده اؤز قارداشي اوغلو طاهير ميرزه ني شهردن سورگون بويورور ، و اؤز قيزيني ، زوهره خانيمي زور ايله او موللايا تسليم ايله ماق قرارينا گلير . اوزامان بير قوش بو آجي خبري طاهير ميرزايا چاتديرير . بو خبر طاهيري يانديريب ياخيب اوندا  سازي باسيب ياغرينا بيله سويله يير :

بير قوش گلدي تاريم دان

خبرگتدي ياريمدان

قاناتي گوي بويانميش

منيم آه و زاريمدان

 

ايرانين مركزينده ياشايان توركلزينين دئديقلرينه آرخالانارق ، منجيل – گنجه – قارقالي -  تاريم منطقه سينده ، قيزيل اؤزن چايينين قراغيندا ، بير آغ داشدان ياپيلميش قالا وار ايدي. بو اسگي دن قالان داش بنا،  زوهره آدينا خاطيره لرده يئرسالميشدي. بو كيمين عمارت لر آذربايجاندا آز اولماميشدي .  منجيل، گنجه ، قارقالي ، تاريمين طاهير- زوهره قالاسي و سايره ... بو عمارت دوردوغو زامانا قدر، زوهره كوشكو (سارايي) قالاسي آد وئرميشلر . آمما پهلوي دورونده ، بو چايين آدين دگيشيب ، سفيد رود دا چئويريب و او چاين قاباغين هوروب بير سدين بناسين قويدولار . سدين سويو يوخاري قالخار كن ، قارقالي كندي و   زوهره عمارتي ده، سو آلتيندا قالميشدي .

باكي روايتينده ، طاهيرايله زوهره نين آراسينا بيركچل طلبه فاصله سالير. بير حالدا كي ، ايرانين مركزينده ياشايان توركلرين روايتينده ، مكتبين موللاسي بو مقدس محبت داستانينين دوشمني سايلر. داستانين توركيه ده يازيلميش قولو ، آزربايجان و ايرانين مركزينده يازيلان و هابئله عراق توركلرينين روايتلرينن ، تام صورتده فارقلي دير.15

ايران مركزينده يئرلشن توركلرين روايتينده ، داستاندا شعرلرين  بير اصولو و قايداسي وار ، اودا داستانين قهرمانلارينين هرهانسي سي ، سؤزونو شعر حاليندا ديلينه گتيرنده، بئش بند شعر سؤيله يير. حال بوكي بيله رعايت ، باكي روايتينده ، چوخ آز گؤرونور و توركيه روايتينده ، زكايي ايگيتلر((h.zekai yigitler طرفيندان يازيلان:TAHIR ILE ZUHRE (طاهيرايله زوهره) ده هئچ رعايت اولمور.

ها  بئله او داستانين آدي و عنواني ، قوزي آزربايجاندا طاهير و زهره ايله تانينير . يعني طاهير و زوهره داستاني دئييلير. آمما گوني آزربايجاندا و ايرانين مركزي جغرافياسيندا، بو داستان ، « طاهير ميرزه » عنواني ايله تانينير. نيه كي ايران آزربايجانيندا قاجار خانداني اقتداردا اولدوغو زامانا قدر ، او سلاله نين شاهزاده لرينه ، «ميرزا» لقبي وئريلير . مثلن : عباس ميرزا ، محمدعلي ميرزا، احمدميرزا و.... طاهير ميرزا سؤزوده  ، بو سيرايا گيرماق ايله ، شاهزاه ده ليق مقاميني الده ائديب . بير حالدا كي يوخاري آزربايجاندا ، قاجار حكومتي نين اقتداري آز اولدو اوچون ، اورادا داستان ، طاهير- زوهزه آدينا وفالي قاليب .

هرحالدا بو كيمين داستانلار ، خانقاه لار و  صفوي خانداني و  شيعه مذهبي ايراندا اياق دوتاندان سونرا، بير چوخ داستانا تأثير بيراخميش و او قورقولارين فرهنگي وظيفه لرين  داشياركن ،  بير باشلانيش زماني قائل اولور و ايله او اوزدن بو ناقيللارين چوخو ، شاه عباس ايله ايلگيلي دير.  بوداستانلاردا ، ماورا الطبيعه قدرتلرين ، بويوك رولو وار .   حضرت علي (ع)مين غيبي يارديمي ايله ، داستانين قهرماني ، حيرتلي بير ايشلره ال قاتير كي عقله گلميين  و موجوزويه اوخشار بير ايشه بنزه يير . هال بو كي بو ناغيللار ، اوسطوروي بير روحا ماليك اولدوقلاري باخيمدان ، يارانديقلاري زامان لار ، ان اسگي چاق لارا يعني اون ايكي مين ايل دئيلن اوغوز، زوروان و اوستا و اركنكون و اهورا مزدا و خير و شر دونياسينين  اوخشار و اورتاق قول  لاري يعني دونيا يارانيشينين ، اوچونجو بولومونه گئدير چئخير.16

بير آيري باخيمدان ، شيعه مذهبي ايراندا رسمي اولاندان سونرا ، آزربايجاندا اسطوره اي ناغيل لاريميزدا ، بويوك دگيشيك ليك گؤرونور. بو دگيشيك ليكلر، بير چوخ داستاني، مذهبي فورماسينا ساليبب و شيعه دامغاسي آلتيندا اؤز حياتينا دوام وئرديرير . اورنك اولاراق، طاهير ميرزا داستانيندان بير شعره كفايتلنيريق.

«.............

بيرآدي حيدر دير، بير آدي صفدر

ذولفقار ييه سي ، ساقي كوثر

سو اوسته اوخلانان، سوت امر اصغر

او معصوم بالايا ، باغيشلامني

 

كربلا چؤلونده قانلي كفن لر

توپراق اوسته دوشن ، او گول بدن لر

جوان  علي اكبر غمي باغري دلنلر

آناسي ليلايا ، باغيشلا مني

.........»

بو ناغيل لارا دقت ايله ينده  گؤرونوركي اكثرينده قهرمانلارين آدي اسلام لاشميش و حتي شيعه لشميش بير آدلار ديرلار . بو ناغيل لاردا اولان آدلار ، زامانين سياستينه تابع اولاراق ، بعضن آدام آدلاريدا فارسلاشير .  اؤرنك اولاراق : تاجير احمد ،  تاجيرماحمود ، چوبان موراد، حال بو كي آنالار قوشونونون آدلاري ، آزما چوخ ، اؤز اصلينه باغلي قاليب ويا آز دگيشيليب، مثلن : آقجا قيز، باللي خانيم ، سونا خانيم، قابان باسان ، كوزه بالدير ومينا خانيم .بير حالدا كي بو محبت داستانلاري ، يالنيز تورك كولتورونه ، مربوط اولور .  فارس تاريخ ادبياتيني آراشديراركن، اصلن بو كيمين محبت داستانلاري ايله ، راسلاشميريق. آنجاق بو نظريه لرين نقدر گوجلو و گوج سوز اولماسينا و اثبات و رد ايتمه سينه ، بوتون ادبيات عاليم لرينين يارديمينا احتياجيميز وار .

بو داستانين توپلاماسيندا، منه معنوي يارديم ائدن قلم داشلاريمدان ، اوز مينتدارليغيمي بيلديريره م . او جمله دن : دكتور حسين و مهندس آيدين فيض الهي واستاد حسين مختاري و  بوئين زهرانين آدليم شاعيري، اوستاد درويش بهروان؛ كي اوزون مدت منيم زحمتيمه قاتلاشيب، بوداستانين ، ساوا و بوئين زاهرا قولونو آچيقلايب. ها بئله آشيق مسيح الله و آشيق دانيش بيات و آشيق نادر ساوالي و رحمت ليق آشيق  اكبرايپكي، كي عمرونون آخير گونلرينه قدر، بو داستانين آيري قوللار ايله مقابيله سينده ، گئجه گوندوزمنله برابربوداستاني تحليل ايله يب، منه يول گوستريب و بو داستاني بيترندن بيرهفته سونرا 6/1/1390 آللاهين رحمتينه قووشوب.هابئله دكترگونيلي و شاعيررحمان مهرزاد«قاينار»،كي بوتون قايناقلارين، - تمناسيز- منيم اختياريمدا قويوبلار. شاعيربابائي وعليرضا عباسي و يعقوب بيرقدار، آقاي نوروزي مهنديس : راشدي،  داوود و اكبرو ابوالفضل زينالي كي بو كيتابين عمله گلمه سينده ، دفعه لر منله ساوا و قوم وبوئين زهرايا يوللانيبلار و ها بئله باجيم اوغلوآقاي مهدي الهياري كي بو كيتابين دوزه ليشينين زحمتين بوينونا آليب اوز مينت دارليغيمي بيلديريره م. بيلرم گورولموش ايشين عيبلري بيللنر، او عيبلري منه بيلديرمكله ، سون نونجوچاپلاردا كتابين عيبسيز اولماغينا سؤز وئريرم .

سايغي لاريملا حميد احمدزاده (تيلم خانلي)

 

 

فهرست منابع :

 

1- Heaven and hell in Mesopotamian MYTHOLOGY (اساطير بين النهرين) يازان : N.K.Sandars

2- )Assyro- Babylonian Mythologyاساطيرآشوروبابل) يازان : F.Guirand

3- اساطيرآزربايجان . يازان : صمد چايلي

4- اصلي-كرم. اوسطوره اي باخيميندان .  يازاني: مهنديس ميرعلي سيد سلامت

5- باياتيلار؛ اوسطوره اي باخيمدان. يازار: مهنديس ميرعلي سيد سلامت

6- زنان آمازون در آزربايجان. يازار: دكتور حسين فيض الهي وحيد «اولدوز»

7- TURK HALK MASALLARI . TAHIR ILE ZUHRE . H.zeki yigiler

8- TAHIR- ZOHRE .BAKO

9- تاريخ هرودوت. ترجمۀ و حواشي از: ع . وحيد مازندراني

10- نزهة القلوب ، حمدالله مستوفي، به سعي و اهتمام ليسترانج انگليسي مطبعۀ بريل ليدن هلند

11- اسكندر و ادبيات ايران و شخصيت مذهبي اسكندر . دكتور سيد حسن صفوي چاپ اميركبيرتهران 1364

12- ايران باستان جلد 2 حسن پيرنيا (مشيرالدوله) نخست وزيرچاپخانۀ مجلس

13- دانشمندان آزربايجان. يازار: محمد علي تربيت . كتابحانۀ فردوسي

14- تاريخ ماد ، تأليف دياكونوف، ترجمۀ مريم كشاورز، تهران 2537 انتشارات پيام

15- كتاب دده قورقود. م فرزانه . دكتور حسين محمد خانلي

16- سفرنامۀ ماكوپولو . مقدمه : جان ماسفيلد . ترجمۀ حبيب الله صحيحي.

17- تاريخ اجتماعي ايران . يازار: مرتضي راوندي، جلد 3

18- اساطير يونان و روم . يازار : پيرگريمال ، دانشگاه تهران. ترجمۀ دكتور احمد بهمنش

19- فرهنگ اساطير يونان و روم

20- آينۀ اسكندري(تاريخ ايران) جلد 1 سال 1906 برحسب فرمايش علاء الملك وزير معارف 1324 ه . ق

21- تركان، يازار :حسن راشدي

22- ترجمان وحي، نشريۀ تخصصي مركزترجمۀ قرآن مجيد به زبانهاي خارجي، نمره 1،2،11 نگاهي به ترجمه هاي آزربايجاني قرآن كريم .ميرزا رسول اسماعيل زاده

23- مقالات علمي اوسطوره زمينه سينده ، يازار: محمد پسندي حكم آبادي

24- دوازده قرن سكوت. يازار: ناصرپورپيرار

25- تاريخ هيجده ساله آزربايجان

26- درمورد زينب پاشا، يازار:عبدالحسين ناهيد

27- قهرمان نيگار، ستارخان اوردوسوندا، يازار: عباد احمدزاده

 

 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1- امثال و حكم

2- الف: ترجمان وحي نشريۀ تخصصي مركزترجمۀ قرآن مجيد به زبانهاي خارجي سال اول /شهريور1376 صفحۀ 61                 ب :موزۀ اسلامي – تورك استانبول نمره 73 بوگونه قدر توركو ديلينده ترجمه و  تاپيلميش قرآن كريم . بو قرآن 734 هجري قمري ايلينده ، شيراز شهرينده يازيليب (حافظ زاماني). يازاني : محمد حاج دولت شاه اوغلو . مرجع كتابشناسي ترجمه هاي قرآن تأليف : عصمت بناريق و خالد ا ّرّن  . تحت نظارت دكتور اكمل الدين احسان اوغلو .  پ :استانبول سوليمانيه كتابخاناسي نمره 951 ، يازيليش ايلي : 764 تأليف ائدني : دكتورماجد ياشار اوغلو  . ت : قرآن كريم ، ياياني اداره اوقاف، ترجمه ائدني: رسول دوزاللي صفحه 666 ث : ترجمان وحي نمره 2 صفحه 75 يازاني رسول اسماعيل زاده . ج : البته قارا قويونلولار دودمانينين بناسين قويان ، قارا يوسف، قرآني توركو ديلينده اوخوياردي:            يوسف صديق شاه كامران خواند       قرآن به تركي روان

3- تاريخ هرودوت صفحۀ 285 و 278 ترجمۀ : ع . وحيد مازندراني.

4- زنان آمازون ، يازار: دكترحسين فيض الهي صفحه 34

5- ... چنين گفت گنجينه دار سخن

كه سالارآن گنجدان كهن

زني حاكمه بود نوشابه نام

همه ساله با عشرت و نوش جام

قوي رأي و روشن دل و نغزگوي

فرشته منش بلكه فرزانه خوي

هزارش زن بكردر پيشگاه

بخدمت كمر بسته هريك چوماه

بديدار مردان ، نيازش نبود

زنان داشتي، رأي زن در سراي

به كدبانوئي فارغ از كدخداي

سكندر چو لشكر بصحرا كشيد

سرا پرده سربرثريا كشيد

درآن خرم آباد مينو سرشت

فرو ماند حيران ز بس آب كشت

بپرسيد كين بوم فرخ كراست

كدامين تهمتن بدو پادشاست

نمودند كين مرز آراسته

زني راست با اين همه خواسته

زني از بسي مرد چالاك تر

بگوهر ز دريا بسي پاك تر

..............................

سكندر بفرمان او ساز كرد

حرير نوشته ز هم باز كرد

به عينه در او صورت خويش ديد

ولايت بدست بد انديش ديد

ستيزه درآن كار نآمد صواب

فروماند يكبارگي در جواب

بترسيد و شد رنگ رويش چوكاه

بداردي خود برد خود را پناه

چودانست نوشابه كان تند شير

هراسان شد از تندي آمد بزير

بدوگفت كي خسرو كامكار

بسي باري آرد چنين روزگار

منم شيرزن گر تو يي شيرمرد

چه ماده ، چه نر شير وقت نبرد

تنم گرچه هست از مقيمان شهر

دلم نيست غافل ز شاهان دهر

..........................

حكيم نظامي گنجوي نين بو سؤزلريندن آنلانيركي: آزربايجان شهري سايلان ، «بردعه» نين شاهي بير قادين ايميش «نوشابه» آديندا كي اسكندر بو قادين ايله گؤروشوب. نظامي گنجوي اؤزو صراحت ايله كتاب اسكندر نامه نين اولينده ديير: اسكندر زمانينين احوالاتين ، يئني تاريخلردن علاوه، پهلوي، يهودي و نصراني متنلريندن فايدالانيب :

زيادت ز تاريخهاي نوي

يهودي و نصراني و پهلوي

گزيدم ز هر نامۀ نغز او

ز هر پوست برداشتم مغزاو

كتاب زنان آمازون ، يازار: دكتور حسين فيض الهي صفحه 61

6- ماركوپولو سفرنامه سي، مقدمه يازاري: جان ماسفيلد، ديلماجي: حبيب اله صحيحي، قايدوخان بولومو.

7- كتاب تاريخ اجتماعي ايران، يازار مرتضي راوندي، جلد 3 ، صفحه 656

8- آينۀ اسكندري(تاريخ ايران) جلد بير1906 يازار: ميرزاآقا خان كرماني. معارف باشكني علاالملك امري ايله بوكيتاب باسيلميشدي

9- نزهة القلوب، حمداله مستوفي، يازار: گاي ليسترانج انگليسي، مطبعه بريل ليدن هلند. 1913 صفحۀ3-272

10- تاريخ تمدن ويل دورانت بيرينجي جلد ، صفحه:432و433

11- تاريخ تمدن ويل دورانت جلد 1 صفحۀ 433

12- اون ايكي قرن سكوت، كتاب اول ، هخامنشي لرين تاپيلماسي. يازار: ناصرپورپيرار، صفحۀ 217

13- دده قورقود كتابي، يازار دكترحسين گونيلي، بامسي بئرك داستاني.

14- طاهير-زوهره باكي چاپي صفحه 25

15- تورك خلق مثللري، طاهيرايله زوهره يازار:زكايي ايگيدلر .  اوغون ياين ائوي

16- مهنديس ميرعلي سلامت ، كتاب باياتيلار اوسطوره باخيميندان

 

.

ارسال مطلب :‌ استاد حمید احمد زاده ( نویسند متن ) و تشکر ویژه از حمید سهرابی

.

------------------------------------------------------------------

بازگشت

---------------------------

--------

-

 

 

آمار سایت

فرم ورود



logo-samandehi

برای بهره گیری از قابلیتهای گرافیکی صفحه لطفا از مرورگرهای مناسب استفاده نمایید